TRASA
● Willa dyrektorska (osiedle dawnej Wytwórni „Lignoza”)
● Układ urbanistyczny kolonii inżynierskiej
● Układ urbanistyczny kolonii urzędniczej
● Kaplica
● Układ urbanistyczny kolonii majsterskiej
● Zespół wejściowy Wytwórni Pustków („Lignoza S.A.” w Katowicach) – obecnie Lerg S.A.
ODLEGŁOŚĆ MIĘDZY OBIEKTAMI
Długość przejścia/przejazdu na całej trasie wynosi 4,4 km.
Sumaryczny czas pieszego przejścia pomiędzy obiektami: 54 min.
Sumaryczny czas przejazdu rowerem pomiędzy obiektami: 16 min
Osiedle powstawało od 3 lutego 1938 r. z myślą o pracownikach budowanej nieopodal fabryki. Zlokalizowano je ok. 1 km od zakładów na terenach leśnych, wśród sosen, w ten sposób zagospodarowując nieurodzajne, piaszczyste gleby. Na umiejscowienie osiedla wpływ miały czynniki praktyczne i ekonomiczne. Budynki znajdowały się na południe od głównej szosy, stanowiącej północne zamknięcie terenu, a przy tym było to najszybsze połączenie z fabryką. Zakładano budowę ok. 70 obiektów mieszkalnych różnego typu, a także siedmiu budynków użyteczności publicznej.
Na niesymetryczny układ osiedla wpływ miały granice zakupionego pod budowę gruntu i jego ukształtowanie. O charakterze zabudowy zdecydowały również względy bezpieczeństwa i wdrożonej w postaci rowów obiegających osiedle obrony przeciwlotniczej. Osiedle było nie tylko odpowiednio skomunikowane, ale także zaprojektowano przyłączenie telefoniczne, kanalizację, dopływ gazu i prądu. Co ciekawe, przez kilkadziesiąt lat jego funkcjonowania część dróg wewnętrznych między budynkami nie posiadała własnych nazw. Na tle innych tego typu realizacji COP-owskich osiedle to wyróżnia zabudowa willowa dla urzędników, inżynierów i dyrektorów.
Pierwszym punktem na trasie jest willa dyrektorska, obecnie Pustków – osiedle nr 11. Dzisiaj obiekt ten jest własnością prywatną. W czasie II wojny światowej willa służyła jako mieszkanie dla kolejnych niemieckich komendantów poligonu, gościł w niej także Heinrich Himmler, dowódca SS, Gestapo i policji, który do Pustkowa przyjechał w związku z wizytacją Estońskiego Legionu SS oraz poligonu rakietowego w Bliźnie.
Kolejnym punktem na trasie jest układ urbanistyczny kolonii inżynierskiej (obecnie Pustków – osiedle nr 13, 15, 17 i 12, 14, 16). Dzielnica domów inżynierskich zlokalizowana była w zachodniej części osiedla. Przed wybuchem wojny postawiono tu sześć willi inżynierskich, których projekty nieznacznie różniły się od planu willi dyrektorskiej.
Po obejrzeniu kolonii inżynierskiej kierujemy się w stronę układu urbanistycznego kolonii urzędniczej (dzisiaj Pustków-Osiedle nr 19–24). Do wybuchu II wojny światowej udało się zrealizować budowę siedmiu willi urzędniczych, co wraz z sześcioma willami inżynierskimi stanowiło jedynie jedną trzecią zakładanego planu. Przygotowano 28 parceli budowlanych, na każdej stawiając naprzemiennie obiekty willowe.
Z kolonii urzędniczej przechodzimy w kierunku zachowanej do dzisiaj modernistycznej kaplicy projektu Leona Dietzd’Army, leżącej przy parafii św. Stanisława Biskupa. Obecny charakter budynku, służącego wiernym za miejsce ostatniego pożegnania zmarłych, przekłada się na jego niedostępność dla turysty. Kaplica to jedyny zachowany tego typu obiekt z czasów Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Następnym punktem na trasie jest układ urbanistyczny kolonii majsterskiej. Różni się on od pozostałych układów urbanistycznych w Pustkowie. Domy dla majstrów (obecnie Pustków-Osiedle 28 i 29) przypominały swoją formą dzisiejsze bloki. Zwarta architektura zabudowań majsterskich była podobna do rozwiązań wdrażanych w innych miastach COP-u.
Ostatnim – opcjonalnym – punktem na trasie jest zespół wejściowy Wytwórni Pustków – obecnie brama Lerg S.A. pod adresem Pustków-Osiedle 59d. Zakłady nie są dostępne dla turystów. Zobaczyć tu można dwa budynki pochodzące z okresu COP-u, zlokalizowane przy bramie wejściowej. Charakterystyczny dla tego układu był półokrągły plac przed wjazdem na teren firmy. Budynki otaczające bramę pełniły funkcje administracyjne, w tym mieściły portiernie: osobno urzędniczą i robotniczą. Zakłady powstawały od 1937 r. na terenie miejscowości Pustków-Las. Władze wojskowe spółki „Lignoza” z Katowic w porozumieniu z miejscowymi władzami wojskowymi zaplanowały wdrożenie tu produkcji formaliny – koniecznego składnika do wytwarzania tworzyw sztucznych. Dodatkowo w zakładach powstawać miały materiały zapalające i wybuchowe.
