TRASA
● Osiedle Pabianickiej Fabryki Bawełnianej „Krusche i Ender”
● Spółka Akcyjna Pabianickich Fabryk Wyrobów Bawełnianych „Krusche i Ender”, Zakłady w Skopaniu (obecnie Fabryka Firanek Wisan S.A.)
ODLEGŁOŚĆ MIĘDZY OBIEKTAMI
Długość przejścia/przejazdu pomiędzy obiektami na całej trasie wynosi 2,4 km.
Sumaryczny czas pieszego przejścia pomiędzy obiektami: 29 min.
Sumaryczny czas przejazdu rowerem pomiędzy obiektami: 9 min.
Budynki mieszkalne postawiono na północ od zakładów. Te związane z latami wdrażania Centralnego Okręgu Przemysłowego sąsiadują obecnie z innymi, powstałymi już w latach powojennych. Do budynków przedwojennych należą: dom dyrektorski, dom majsterski oraz dom dla mechaników. Prawdopodobnie za ich projekt odpowiadał warszawski inż. Józef Szwarek.
Wszystkie budynki łączyło to, że były podpiwniczone, a przy tym posiadały konstrukcję murowaną, opartą na żelbetowych fundamentach. W domu majsterskim została wdrożona izolacja akustyczna. Skromne wnętrza wyposażone były w schody z drewna dębowego, podczas gdy schody zewnętrze tworzono na bazie lastriko. Domy posiadały także dostęp do ciepłej wody użytkowej i były zelektryfikowane. Ocieplano je, wykorzystując piece kaflowe.
Budynki mieszkalne w Skopaniu, w porównaniu do uproszczonych form COP-owskich, wyróżniały się stosunkowo dużym rozrzeźbieniem, znaczną liczbą ryzalitów, właściwymi proporcjami i profesjonalnym kształtowaniem napięcia kompozycyjnego elewacji, które udało się wypracować dzięki różnorodnej, ciekawej aranżacji wielkości otworów okiennych. Dodatkowym elementem wartym uwagi były spore termometrowe przeszklenia klatek schodowych, o innym rozmiarze dla każdego z domów. Budynki zachowały się do dzisiaj w praktycznie niezmienionej formie, a z racji swojej wyjątkowości powinny zostać objęte opieką konserwatorską.
Drugim punktem trasy jest Fabryka Firanek Wisan S.A., dawna Spółka Akcyjna Pabianickich Fabryk Wyrobów Bawełnianych „Krusche i Ender”. Z ul. Sikorskiego wracamy na ul. Jana Pawła II i kierujemy się w stronę jej skrzyżowania z ul. Świętej Królowej Jadwigi. Fabryka znajduje się pod adresem ul. Włókniarzy 7.
Zakłady powstały we wsi Skopanie, 1,5 km od granicy Baranowa Sandomierskiego. Podczas budowy fabryki zakładano, że zatrudni ona docelowo 350 robotników. Dzięki jej powstaniu liczba ludności w sąsiadującym ze Skopaniem Baranowie Sandomierskim miała wzrosnąć do ok. 1000 mieszkańców. W fabryce planowano produkcję przędzy, tkanin bawełnianych oraz elementów związanych z obronnością państwa, takich jak: kordy samochodowe, motocyklowe, rowerowe, płótna kordowe, pasowe, hamulcowe, namiotowe, tornistrowe, tkaniny balonowe i inne tego typu artykuły, które przed rozpoczęciem działalności zakładów sprowadzano z zagranicy.
Budowa fabryki rozpoczęła się wiosną 1939 r., a do września, do wybuchu wojny, wybudowane zostały: budynek hali produkcyjnej, magazyn surowców, portiernia, trzy budynki mieszkalne oraz fundamenty pod kotłownię. Trwały wtedy pierwsze prace związane z wzniesieniem hotelu dla robotników. W hali znajdowały się sprowadzone z Anglii maszyny, a za surowiec służyć miała zgromadzona w magazynach egipska bawełna.
Początek II wojny światowej zatrzymał rozwój przedsiębiorstwa. Okupant zajął fabrykę, po uprzednim bombardowaniu tych terenów, i zdecydował o wywiezieniu do Pabianic wszystkich maszyn oraz surowca. Zakłady zaczęły służyć za magazyn zboża, co zmieniło się dopiero w 1943 r., kiedy na ich terenie utworzono warsztaty wojskowe do napraw samolotów. Powstała wtedy bocznica kolejowa, pozwalająca zwozić na miejsce samolotowe wraki. Tuż przed wkroczeniem wojsk radzieckich w 1944 r. Niemcy wywieźli znajdujące się w warsztatach wyposażenie, a teren fabryki zaminowali. Na szczęście nie została ona wysadzona w powietrze.
Obecnie Fabryka Firanek Wisan S.A. to najważniejszy obiekt fabryczny w Skopaniu, zatrudniający około 200 osób. Jako jeden z pięciu głównych producentów firanek w Polsce i jeden z największych w Europie jest rozpoznawalny w wielu miejscach na świecie. Duża różnorodność wzornictwa oraz stosowanych technik wytwarzania przekłada się na zainteresowanie produktami fabryki na rynkach zagranicznych. Firanki są dostępne, m.in. w RPA, Chile, Nowej Zelandii, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.
Zwiedzanie zakładów jest możliwe po wcześniejszym ustaleniu terminu i godziny przyjazdu. W halach produkcyjnych poznamy kolejne etapy powstawania firanek, zobaczymy zarówno maszyny tkackie, dziewiarskie, jak i żakardy mechaniczne oraz sterowane komputerowo. Zdecydowana większość z nich to urządzenia nowoczesne, jednak na terenie fabryki znajdują się także funkcjonujące do dzisiaj maszyny z lat 50. XX w. Pracownik fabryki oprowadzi nas po zakładzie, tłumacząc zasadę działania wybranych urządzeń i opisując krok po kroku, jak tworzone są firanki. Po zwiedzaniu warto zajrzeć do sklepu znajdującego się nieopodal hali produkcyjnej, w którym znajdziemy szeroki wybór białych i kolorowych firanek marki Wisan S.A.